De Metropool Regio Eindhoven (MRE) werkt net als de 29 andere regio’s in Nederland aan het opstellen van de RES met het doel om de energietransitie regionaal vorm te geven. Het (grootschalig) opwekken van duurzame energie door zon en wind is een belangrijke pijler om de klimaatdoelen te bereiken: 49% minder CO2-uitstoot in 2030, en 95% minder CO2-uitstoot in 2050. We hebben hierbij geen tijd te verliezen – 2030 is immers al over 9 jaar!

De gevolgen van de klimaatopwarming zijn ook direct bij ons voor de deur te merken; steeds weer nieuwe hitterecords en periodes van langdurige droogte. De grootschalige opwekking van duurzame energie door windmolens en grootschalige vlaktes met zonnepanelen leiden tot veel discussie, dilemma’s en vragen, ook bij ons. Schone energie is soms lastig te combineren met natuur, biodiversiteit en landschap, bewoners maken zich terecht zorgen over het behoud van de groene natuur rondom Waalre.

GroenLinks wil actief verdere opwarming van de aarde tegengaan en de biodiversiteit lokaal en ook wereldwijd beschermen.

Inhoud van de RES

Maar wat staat er nu eigenlijk in de (concept) RES 1.0? En waarom kunnen we niet zonder grootschalige opwekking ook in onze eigen regio?

In het Nederlands klimaatakkoord uit 2019 is afgesproken dat Nederland overschakelt naar duurzame elektriciteit door opwekking met wind op zee (doel: 49 TWh) en een combinatie van zon en wind op land (doel: 35 TWh). In de RES beschrijft iedere regio de keuzes en doelstellingen voor de opwekking op land. Voor onze regio, de MRE, wordt uitgegaan van een bijdrage van 2 TWh aan de landelijke doelstelling. Hiervan zijn 1,15 TWh al gerealiseerd of in voorbereiding, de RES richt zich dus op oplossingen voor de resterende 0,85 TWh.

De RES is opgedeeld in vier thema’s:

  • Besparen - Wat niet wordt verbruikt, hoeft ook niet te worden opgewekt. Denk hierbij aan isolatie van woningen, bedrijfsruimtes en gemeentelijk vastgoed en kleinschalige opwekking door zonnepanelen op daken. Voor kantoorgebouwen is vanaf 2023 minimaal energielabel C verplicht, en gemeenten moeten versneld zorgen voor verduurzaming van maatschappelijke gebouwen zoals scholen, bibliotheken, buurthuizen, sportlocaties of gemeentelijke kantoorgebouwen.
  • Duurzame warmte – Overstappen op een toekomstbestendige warmtevoorziening door de inzet van duurzame warmtebronnen. Het aardgasvrij maken van zoveel mogelijk gebouwen moet tegelijk ook tot een besparing op het energieverbruik leiden door betere isolatie van huizen. Hiervoor wordt een regionale warmtevisie opgesteld.
  • Duurzame opwek van elektriciteit – Hierbij worden allereerst  de “no regret”- maatregelen genomen; plaatsen van nieuwe zonne- en windparken bij bestaande infrastructuur, zoals snelwegen en energielocaties en zon op (grote) daken. De huidige schatting is dat met deze maatregelen in de MRE 0,28 TWh opgewekt kan worden. Voor het resterende gedeelte zijn globale zoekgebieden voor plaatsing van zonnevelden of windturbines gedefinieerd – zie verderop voor meer informatie.
  • Benodigde infrastructuur voor transport en opslag van (duurzaam opgewekte) energie – Denk hierbij aan het verhogen van de capaciteit van het elektriciteitsnet en opslag van elektriciteit en warmte.

Het concept voor de RES 1.0 is onlangs (eind maart 2021) gepubliceerd en voorgelegd aan alle 21 gemeenteraden, de waterschappen en de provincie. In Waalre zal de RES voor de zomer door de gemeenteraad behandeld worden.

Welke gebieden voor plaatsing van zonne- en windparken?

De globale zoekgebieden voor plaatsing van nieuwe zonne- en windparken zijn op basis van een landschapsanalyse en wettelijke en technische belemmeringen gedefinieerd.  Als volgende stap wordt een milieueffectonderzoek uitgevoerd, waarbij naast de verwachte opbrengst de effecten op landschap, leefomgeving en natuur in kaart gebracht worden. Op basis van dit onderzoek worden de zoekgebieden verfijnd en zullen uiteindelijk concrete locaties gekozen worden.  

Tot nu is de participatie van inwoners in dit proces zeer beperkt gebleven. Stakeholders zoals de lokale energiecoöperaties (zoals Waalre Energie Lokaal) en natuurbeschermings- en milieuorganisaties hebben al wel op de RES gereageerd. GroenLinks Waalre vindt het belangrijk dat burgers op lokaal niveau sterker betrokken worden bij de keuzes om de energietransitie vorm te geven. Naast participatie door inspraak in het proces moeten burgers ook financieel en sociaal kunnen participeren in de grootschalige opwekking. Financiële en sociale participatie zijn belangrijk om draagvlak te creëren en ervoor te zorgen dat niet alleen de lasten maar ook de lusten van energieopwekking bij de omwonenden terecht komen. Waalre heeft daarom vastgelegd dat minimaal 50%, en bij voorkeur 100% van de financiële opbrengsten terug vloeien naar de lokale gemeenschap en omgeving. Voor ons is het belangrijk dat financiële participatie mogelijk moet zijn voor alle inwoners en ook gekeken wordt naar mogelijkheden om mensen met een kleine beurs te laten profiteren.

Natuurbescherming en efficiënt ruimtegebruik

De energietransitie mag niet ten laste gaan van beschermde natuur vinden wij. Tegelijkertijd echter worden nu natuurgebieden bedreigt door de klimaatopwarming. Zonneparken of windmolens mogen niet geplaatst worden in Natura 2000 of Natuurnetwerk Brabant gebieden, behalve langs infrastructuur (zoals snelwegen). Windmolens moeten wat ons betreft geplaatst worden op minimaal 500 m afstand van natuurgebieden (net als van woonhuizen) om vogels en vleermuizen te beschermen. Voor de bescherming van vogels is het beter om windmolens in clusters bij elkaar te zetten dan verspreid in het landschap.

Efficiënt en creatief gebruik van de schaarse ruimte is voor ons belangrijk, bij voorbeeld door combinatie van zonnevelden met agrarische activiteiten, voedselbos of recreatie in een energietuin. Andere voorbeelden zijn het overdekken van parkeerplekken met zonnepanelen en drijvende zonnepanelen op water.

Concreter: onze standpunten voor Waalre

We staan achter de klimaatdoelen en de ambitie om in Waalre tot 2050 een volledig duurzame energievoorziening te creëren. Wij vinden: 

  • Duurzame grootschalige opwekking is nodig, maar moet ook zeker ecologisch verantwoord gebeuren, voor de zoekgebieden moeten alle negatieve effecten op fauna en flora in kaart gebracht worden en absoluut beperkt worden bij uitvoering;
  • Plaats windmolens op minimaal 500 m afstand van de natuurgebieden;
  • Maak maximaal gebruik van 'no regret'- maatregelen voor duurzame opwekking van elektriciteit: zonnepanelen op grote daken, overdekken van parkeerplaatsen met zonnepanelen, zonnepanelen of windmolens langs snelwegen;
  • De gemeente heeft een voorbeeldfunctie: gemeentelijk vastgoed moet daarom al voor 2030 volledig aardgasvrij en CO2-neutraal zijn;
  • Stimuleer de verduurzaming van bedrijfsgebouwen door ondernemers actief te informeren over maatregelen (zonnepanelen, isolatie) en subsidiemogelijkheden, en houd indien nodig streng toezicht op energiebesparingsverplichtingen;
  • Werk samen met lokale initiatieven en energiecoöperaties om de lokale participatie vorm te geven en draagkracht te generen; 
  • Betrek burgers beter bij de keuzes en neem zorgen over gezondheid, natuur en leefomgeving serieus.

Heeft u vragen over de RES of ideeën over duurzame opwekking? Neem contact met ons op via kristiane@groenlinkswaalre.nl